Czuang-Cy (369-286 lub 298 p.n.e.)

Chiński filozof i pisarz, który żył około czwartego wieku p.n.e. w okresie Walczących Królestw. Czuang-Cy jest uważany za autora dzieła taoistycznego Zhuangzi, które zawiera bogactwo porównań, paradoksów, przypowieści i anegdot przedstawiający obrazy z życia Chin. Poeta propagował zasady taoizmu, a poprzez złośliwy humor krytykował inne szkoły filozoficzne, tj. konfucjonizm. Satyry jakimi posługiwał się Czuang-Cy na temat innych poważanych uczonych były inteligentne i wnikliwe, że przetrwały próbę czasu jako przykład literatury taoistycznej zupełnie jak Tao te king (Księga drogi cnoty) autorstwa Lao-Cy (VI wiek p.n.e.).

Do najbardziej znanych przypowieści należy tzw. sen motyla: „Śniłem kiedyś, że jestem motylem, i teraz nie wiem już, czy jestem Czuang-Cy, który śnił, że jest motylem, czy też jestem motylem, który śni, że jest Czuang-Cy”. Sen ów dotyczy filozoficznej kwestii granic poznania oraz analitycznej możliwości człowieka. Wśród jego dzieł znajduje się podanie o mędrcu, który podczas górskiej wędrówki zauważa ogromne drzewo będące znacznie większe i rozłożyste od pozostałych drzew. Ów mędrzec zaczął się zastanawiać „Co to za drzewo?” oraz „jak wspaniałe musi być jego drewno”. Przypatrując się górnej jego części spostrzegł, iż gałęzie są powykrzywiane i pełne sęków, tak że nie nadawały się na deski bądź krokwie. Dół drzewa też się nie nadawał, ponieważ był miękki i podziurkowany. Zapał drzewa był ostry, a liście miały palący smak. Mędrzec w złości wykrzyczał „To drzewo jest zupełnie bezużyteczne … i dlatego pewnie tak wielkie wyrosło – to dokładnie ten sam rodzaj bezużyteczności, jakim posługuje się święty człowiek!”.

Czuang-Cy znany był jako: Zhuāngzǐ, Zhuangzi, Czuang-tsy, Czuang-Czou, Chuang Tzu, Zhuangzhou, Chuang Chou, Chuang Tse, Chuang Tsu, Mistrz Zhuang, Zhuang Zhou.

Zobacz też: Chińska mitologia, Taoizm

Do znanych cytatów Czuang-Cy należą:

• Dobry syn nie stara się przypodobać ojcu, wierny poddany nie pochlebia panu.
• Jeżeli obciąć wargi, to zębom jest zimno.
• Jeżeli trzech ludzi podróżuje razem, a jeden z nich błądzi, to jednak dojdą do celu, bo błądzących jest mniejszość.
• Kto posiada najwyższe w kraju szlachectwo, nie dba o tytuły.
• Kto ślepo słucha otoczenia, ten nie może zyskać swobody dla siebie samego.
• Kto zna działanie przyrody, ten żyje z nią w zgodzie.
• Kto zna swoją głupotę, nie jest wielkim głupcem.
• Moralność zbójecka:

odgadnąć, gdzie wbrew pozorom kryje się skarb – to jest mądrość;
wtargnąć pierwszy do domu – to odwaga;
wyjść ostatni – to poczucie obowiązku;
znać szanse powodzenia – to przezorność;
równo podzielić łup – to poczucie ludzkości

• Nie ma broni okrutniejszej nad ludzką ambicję. Najostrzejszy miecz jej nie dorówna.
• Prostak naraża swe życie dla zysku, rycerz – dla sławy, dostojnik – dla dobra swojego narodu, mędrzec naraża się dla zbawienia świata.
• Serce ludzkie można podniecić lub przytłumić, zrobić zeń mordercę lub niewolnika. Uległością ułagodzisz najtwardsze i najsroższe, ale spróbuj ścinać jego kanty i szlifować jak klejnot, a rozgrzeje się jak płomień albo zamarznie jak lód.
• Wszyscy znają korzyść pożytecznego, ale nikt nie zna pożytku nieużytecznego.
• Wzorowy może być jeno ten, dla którego osąd innych nie istnieje.
• Tego, kto zrabuje spinkę od pasa, skazują na śmierć, ale kto zrabuje całe państwo, ten zostaje księciem udzielnym.