Kamień filozoficzny
L
egendarna substancja, której poszukują alchemicy od wieków, dzięki niej można zamienić metale nieszlachetne w szlachetne, leczyć wszystkie choroby czy zapewnić wieczną młodość. Uważa się, że kamień filozoficzny mógł być powiązany z duchowym procesem, gdzie “ołów” czyli prymitywną zwierzęcą duszą, w wyniku przemiany stawał się “złotem” czyli oświeconym.
Na rozwój współczesnej nauki i filozofii ważny wpływ miały poszukiwania kamienia filozoficznego. Jego poszukiwania najprawdopodobniej zaczęły się w Egipcie i mogły mieć powiązania ze Szmaragdową Tablicą Hermesa Trismegistosa. W tekście tym znajduje się przekaz “To, co jest powyżej, jest jak to, co jest poniżej”. Zatrudnieni w egipskich świątyniach rzemieślnicy podejmowali próby tworzenia imitacji kamieni szlachetnych oraz cennych barwników. Posiadali specjalne umiejętnościami, które trzymali w sekrecie przed innymi. Ich nastawienie do materii zdradzało cechy mitologiczne: uważali, że jest ona święta i ożywiona. Wolfram von Eschenbach w Parzivalu twierdził, że Święty Graal nie był kielichem, ale “kamieniem najczystszego rodzaju … lapis exillas“. Nazwa ta nie ma znaczenia, ale określenie lapis exilis pojawia się w micie o Aleksandrze Wielkim i tyczy się “lichego kamienia” pochodzącego z raju na ziemi. Kamień ten przypominał ludzkie oko i był cięższy niż jakakolwiek ilość złota, jeśli jednak został posypany pyłem stawał się lżejszy od piórka. Dzięki niemu Aleksander uczył się pokory, której nie posiadał Perceval. W chrześcijaństwie “lichy kamień” czy też kamień filozoficzny to “kamień odrzuconym przez budowniczych, który stał się kamieniem węgielnym” (Psalm 118, 22). Wolfram w innej części Parzivala przyrównuje kamień do klejnotu niczym szmaragd, który zleciał z czoła Lucyfera w czasie wojny w niebie, a na ziemie został przyniesiony przez aniołów. Kamieniem filozoficznym mogła być perła znajdująca się na czole indyjskiego boga Siwy, która jest symbolem Trzeciego Oka wewnętrznej mądrości. Lucyfer po utracie szmaragdu został zmuszony zamieszkać na ziemi stając się uosobieniem zła. Kamień można było odzyskać dzięki akcie uzdrowienia, który przeprowadzi rycerz Graala.
Kamień filozoficzny mógł być kamieniem zwymiotowanym przez Kronosa, który Gaja podała mi zamiast Zeusa. W mitologii greckiej spadł z nieba na góry Helikon. Wiele osób uważało, że czarny kamień, który został wmurowany w narożnik świątyni Kaaba w Mekce jest kamieniem filozoficznym, według przekazów był to meteoryt. Dla Tomasza z Akwinu kamień ten był metaforą dyszy Dziewicy Marii nazywanym “kamieniem cnoty”.
Kamień filozoficzny nazywany był wśród alchemików:
- Bazyliszkiem, ponieważ powodował, że rtęć krzepła, zamieniając się w złoto
- Salamandrą, ponieważ był niepalny
- Kameleonem, ponieważ człowiek, który w niego się wpatrywał widział grę zmiennych barw (tzw. „pawi ogon”)
- Hermafrodytą, ponieważ wyrażał całość, współistnienie sprzeczności: płci (dziecko boga Merkurego jest obojnakiem) czy stanów skupienia (rtęć, znana też jako merkuriusz, nie jest ani cieczą ani metalem lub jest i jednym i drugim).
Kamień filozoficzny był jednością czterech żywiołów. Jego stworzeniem zajmowało się wielu, w tym: Arnold de Villanova, Rajmundus Lullus czy Polak, Michał Sędziwój (dzieło o kamieniu filozoficznym: Tractatus de lapide philosophorum). Rzekomo udało się go stworzyć przez Nicolas Flamel.
Zobacz też: Kamień, Klejnoty, Perceval, Święty Graal