Wodnik
Stworzenie lub bóstwo wodne oraz jedenasty astrologiczny znak zodiaku, które występują w wielu wierzeniach. Konstelacja Wodnika (Aquarius) znana była w starożytnej Babilonii i Egipcie. W Grecji wodnika przedstawiano jako młodzieńca, który rozlewa wodę z dzbana. W chińskiej astronomii gwiazdy Wodnika jako strumień wody, który wypływał ze „Słoika z wodą” przedstawiano jako liczną niebiańską „Armię Yu-Lin”. Natomiast układ gwiazd w sferze niebiańskiej tworzący „Słój Wody” był postrzegany przez starożytnych Chińczyków jako grobowiec, Fenmu. Wśród Hebrajczyków wodnik był człowiekiem, który wypuszczał kozła obciążonego grzechami społeczności do puszczy. Wśród podań słowiańskich Wodnik nie był powiązany z gwiazdami tylko był władcą śródlądowych akwenów wodnych.
W babilońskich katalogach gwiazd Wodnik reprezentował boga Ea, którego przedstawiano jako trzymającego przepełnioną wazę. W babilońskiej astronomii najbardziej na południe wysunięta części ścieżki Słońca nosiła nazwę „Drogi Ea”. Wodnik był też związany z niszczycielskimi powodziami. Na babilońskich kamieniach był prezentowany jako postać, który z wiadra wylewa wodę.
W starożytnym Egipcie istniało przekonanie, że coroczny wylew Nilu jest wywoływany przez Wodnika, dletego też te gwiazdy identyfikowano z bogami Nilu.
W greckiej mitologii motyw Wodnika pojawia się w potopie, który zesłał Zeus na Ziemię. Katastrofę przetrwali nieliczni, którzy zapoczątkowali nową rasę ludzką. Uważa się, że Wodnik nie był postacią, lecz zajęciem. Odpowiednikami wodnika mogli być: Ganimedes, Proteusz, Kekrops czy Aristajos. Najczęściej Wodnika utożsamiano z Ganimedesem, który był podczaszym na Olimpie. Zeus porwał Ganimedesa pod postacią orła i dlatego na nieboskłonie nieopodal Wodnika znajduje się konstelacja Orła. Niektórzy Grecy dostrzegali w Wodniku władcę attyckiego Kekropsa (syn Gai, półczłowiek – półwąż), który zniósł krwawe ofiary dla bogów i wprowadził monogamię. Dla niektórych Wodnikiem był Proteusz (bóstwo wodne), syn Tetydy i Okeanosa lub Posejdona. Proteusz posiadał dar przepowiadania przyszłości oraz zdolność zmieniania swej postaci. Czasami Wodnika kojarzono z Deucalionem, synem Prometeusza, który zbudował statek ze swoją żoną Pyrrha, aby przeżyć nieuchronną powódź.
Słowiańskiej mitologii Wodnik nie odnosi się do niebieskiej konstelacji Wodnika, tylko do mitycznego władcy śródlądowych akwenów wodnych. Wodniki zamieszkiwały jeziora, rzeki, stawy, strumienia, studnie, a nawet kałuże i przydrożne rowy. Był on demonem opiekuńczym dużych oraz małych zbiorników wodnych. W niektórych regionach uważano, że mieszkały w podwodnych pałacach z kryształu, lodu lub szkła. Wodnik potrafił zmieniać swój wygląd i przybrać dowolną postać, zazwyczaj zwierząt wodnych, np. ryby, jaszczurki czy raka. Często pojawiał się na czele ławicy ryb jako największa z nich. Wodnik najczęściej przybierał postać niewielkiej wielkości starca z rybimi oczami koloru zielonego, pomarszczoną twarzą, długimi włosami oraz błoną pomiędzy palcami. Ubierał się najczęściej na czerwono i trudno było go odróżnić od bardzo niskiego człowieka. W miejscach w których się zatrzymał powstawała kałuża wody. W podaniach ludowych Wodnik nie był postacią sympatyczną, można go było łatwo rozgniewać i zirytować, często też czynił różne złośliwe psoty. Wodnika wiązano ze śmiercią ludzi przez utonięcie wynikającej z ich lekkomyślności oraz braku poszanowania dla akwenu. Prowokował ludzi poprzez rozwieszanie na trzcinach kolorowych wstążek oraz świecidełek. Ofiary były wciąganie przez niego na dno zbiornika, ale czasami zadowalał się tylko nastraszeniem kąpiącego. Istniały przypadki, że Wodniki pomagały ludziom, a nawet nagradzały za prawe i szlachetne uczynki. Najlepszym wyjściem było nie zakłócać ich spokoju oraz omijać z daleka, a w szczególności nie wchodzić do wody w ich obecności. Wodnik czerpie siłę z żywiołu wody, dlatego podczas oddalania się od zamieszkiwanego przez niego akwenu jego moc słabnie (susza jest dla nich szczególnym zagrożeniem). Istoty te lubiły wygrzewać się na brzegu lub przesiadywać na kładkach i mostkach. Zwabione tańcem lub śpiewem wychodziły na ląd i między ludzi. Aby wejść bezpiecznie do wody składany mu ofiarę w postaci zwierząt np. kozła, konia lub krowę. 
Na Mazurach popularnym było topienie w jeziorze raz do roku kury. W niektórych rejonach za daninę złożyły np. czarne kury, garść grochu albo poświęcone monety. Na Kaszubach wodniki nazywano mumacze. Nie należy Wodnika mylić z Utopcem czyli duchem wodnym powstałym z dusz wybranych topielców. Obecnie terminy te są błędnie stosowane jako zamiennie. Istniał przesąd w wodnikami, w którym zakazana była kąpieli przed Nocą Kupały, dopiero po niej kąpiel stawała się stosunkowo bezpieczna. Po nastaniu chrześcijaństwa to św. Jan „chrzcił” wszystkie wody, dzięki czemu duchy wodne miały stawać się mniej agresywne.